نقش فیزیوتراپی در بهبود دردهاي کمر

فیزیوتراپی در خانه برای کاهش درد کمر

مي گويند ۹۷ درصد افراد در طول زندگي حداقل يکبار کمر درد را تجربه مي کنند. بسياري از اين دردها
معمولا” بدون مراجعه به پزشک بهبود مي يابند. اما بعضي دردها هم هستند که صاحبانشان را تا مدت ها آزار
مي دهند.

کمردرد معمولا” به خاطر قرار گرفتن بدن در وضعيت نامناسب ايجاد مي شود با اين وجود کمر
درد مي تواند نشانه اي از آسيب مفاصل، رباط ها يا ديسک غضروف بين مهره اي هم باشد که در بسياري از
موارد به خاطر اتفاقاتي مثل بلند کردن اجسام سنگين رخ مي دهد.

امروزه بر حسب نوع کمر درد افراد ، روش هاي خاصي براي درمان آنها وجود دارد. از جمله اين روش ها
مي توان به اقدامات توان بخشي از جمله فيزيوتراپی اشاره کرد. فيزيوتراپی به مجموع اقداماتي گفته مي
شود که بصورت فيزيکي و نه به صورت جراحي و شيميايي اختلالات ايجاد شده را تعديل ، پيشگيري ودرمان مي کند.

 

آنچه امروزه در درمان هاي فيزيوتراپي به آن توجه مي شود بحث حرکت درماني و ورزش
درماني است. فيزيوتراپي در واقع به اصلاح حرکات زندگي روزمره مي پردازد و اين که ما حرکاتمان را
چگونه تنظيم کنيم تا مثلا” فشار کمتري به ستون فقراتمان وارد شود.

در رابطه با علل مختلف ايجاد کمر درد و راه هاي پيشگيري و درمان آن با دکتر مصطفي نجاتيان، فيزيکال
تراپيست و فلوشيپ توان بخشي قلبي گفت و گويي انجام داده ايم که مي خوانيد.

آيا اصلا” کمر درد به خودي خود يک بيماري است يا بايد آن را علامت يک بيماري ديگر به حساب آورد ؟

کمر درد به تنهايي يک بيماري نيست يک سري از اختلالات و بيماري ها مي توانند علايمي را ايجاد کنند که کمر درد نيز مي تواند يکي از آنها باشد. کمر درد يک نشانه است يعني مجموعه اي از عوامل سبب ايجاد آن مي شوند.

 

عوامل متعددي باعث کمر درد مي شوند مثل عوامل مادرزادي، عوامل عفوني، عوامل روماتيسمي، عوامل روحي و رواني.

هر کدام از اينها در سنين خاصي خودشان را نشان مي دهند.

مثلا”اسپينابيفيدا که يک نقص مادرزادي در ستون مهره هاست، ممکن است ، در دهه سوم زندگي خودش را
نشان بدهد. در اين حالت فرد ممکن است با يک کمر درد به ما مراجعه کند و با يک عکس راديولوژي وجود نقص در مهره مشخص شود.

يعني عوامل مادرزادي بيشتر در سنين بالا خودشان را نشان مي دهند؟

نه، هميشه اين طور نيست ، اما بعضي اختلالات اين طورند. مثلا” انحراف ستون فقرات که به نوعي زمينه مادرزادي دارد، علائمش در سنين نوجواني به صورت خفيف بروز مي کند. ولي فقط عوامل مادرزادينيستند.

عوامل عفوني مثل سل نيز مي توانند سبب تغيير مهره شوند. حتي آبسه هاي عفوني در منطقه ستون فقرات ايجاد درد مي کند. گاهي تومورهاي ستون فقرات نيز در سنين بالا يا پايين ديده مي شوند.

ولي به هر حال آنچه از تمامي اين عوامل شايع تر است و مردم بيشتر درگير آن هستند، کمر دردهاي ناشي از عوامل فيزيکي است.
گاهي مشکل مربوط به عضلات است، گاهي به مهره مربوط مي شود، گاهي نيز در ارتباط با مفاصل ناحيه مهره و ديسک است که تشخيص تمام اينها با پزشک است.

 

گاهي هم هيچ کدام از اين عوامل وجود ندارد اما در سيستم کلي عضلاني و يا مفصلي در ستون فقرات بالانس وجود ندارد و اين خودش مي تواند عامل درد در ناحيه کمر باشد.

از ميان اين عوامل فيزيکي، کدام از همه شايع تر است؟

اسپاسم عضلات از ميان اين عوامل شيوع بيشتري دارد. در اين موارد به علت اين که عضلات بالانس
نيستند و بر روي آنها فشار وارد مي شود، اين عضلات به صورت يک طرفه يا دو طرفه دچار گرفتگي شديد مي شوند .

 

 گاهي اوقات هم ضعف عضلات وجود دارد يعني عضلاتي که بايد ستون فقرات را دربر گيرند آنقدر قوي نيستند که بتوانند مهره را محکم نگه دارند و براي همين ما در طي فعاليت هاي روزمره درد داريم .

يکي از مسائلي که مبتلايان به کمردرد، نگرانش هستند، ديسک کمر است .

 اختلالات ديسک، واقعا”خطرناکند؟

-متاسفانه کمردردهاي ناشي از اختلالات ديسک به علت افزايش زندگي شهرنشيني و کم تحرکي رو به
افزايش است. پشت ميزنشيني و کم تحرکي بيش از حد روي سيستم اسکلتي تاثير مي گذارد و آن را از
حالت تعادل خارج مي کند.
اين مساله در دراز مدت مي تواند موجب آرتروز و فرسودگي ستون فقرات و مهره ها شود. اين دردها
گاهي به صورت حاد و گاهي به صورت مزمن مي توانند ساليان دراز به همراه فرد باشند.

 اما ديسک بين مهره اي زماني بيرون مي زند که فشار بيش از حدي به آن بيايد. فشارهاي نرمال باعث بيرون زدگي ديسک نمي شوند.
ديسک بين مهره ها مثل يک واشر عمل مي کند و فشارها را جذب مي کند تا به مهره ها فشار بيش از حد
نيابد. اگر اين فشار بيش از حد باشد ديسک بيرون مي زند.

 

در اين حالت ديسک يا به سمت کانال نخاع مي آيد و يا به سمت ريشه هاي عصب، اگر به سمت کانال نخاع بيايد علائمي مثل گزگز، مورمور، خواب رفتگي ، ضعف اندام و خستگي زودرس ايجاد کرده و فرد را در فعاليت هاي روزمره اش محدود مي کند.

 

اما اگر به طرف ريشه عصب بيايد علامت آن بيشتر درد است.فرد ديگر احساس بي حسي و کرختي نمي کند و به همراه درد التهاب را نيز تجديد مي کند که اين دردها به صورت انتشاري تا ناحيه لگن، باسن و حتي نوک انگشتان نيز مي آيد.

 

حالا برويم سراغ بحث اصلي، چطور مي شود يک ديسک بيرون زده را به وسيله فيزيوتراپي درمان کرد ؟

در ابتدا بايد فشار وارد شده به ستون فقرات را کاهش داد، يعني فشاري که از دو طرف به ديسک وارد
شده و باعث بيرون زدگي آن شده است.

اگر ما بتوانيم کاري بکنيم که ديسک تا حدي به جاي اولش برگردد که فشار از کانال نخاعي برداشته شود ، علائم بيمار (گزگز ،مورمور و … ) کاملا” از بين مي رود بنابراين با اين روش ما مي توانيم ديسک بيرون زده را به جاي اولش هدايت کنيم.

اين کار با چه مکانيسمي انجام مي شود؟

در واقع ما فضاي بين دو مهره را افزايش مي دهيم که اين کار توسط دستگاه مخصوصي انجام مي شود.
وقتي اين فضا افزايش يافت، فشار در آن منطقه کم مي شود.

معمولا” اين کار در کلينيک بين ۲۰ تا ۳۰جلسه طول مي کشد، منتهي اين قسمت اول درمان است ما بايد ببينيم چرا چنين فشاري به ديسک آمده و باعث بيرون زدگي اين است که عضلاتي که بايد مسئوليت حمايت ستون فقرات را داشته باشند درست عمل نکرده اند.

بنابراين عضلات آن منطقه بايد تقويت و بالانس شوند. اين کار با حرکت درماني در راستاي کار با دستگاه صورت مي گيرد. يعني به بيمار حرکات خاصي آموزش داده مي شود، البته اين حرکات برحسب بيمار متفاوتند. در حين ايجاد فضا براي ديسک، عضلات اطراف منطقه نيز تقويت مي شوند.

در کنار اين اقدامات اصلاح روش زندگي تا چه حد در درمان کمر درد تاثير دارد؟

مسلما” درمان بيرون زدگي ديسک به همين جا ختم نمي شود و فرد بايد روش زندگي اش را نيز اصلاح
کند. چه در محيط زندگي شخصي و چه در محيط شغلي تمام حرکات روزمره بايد اصلاح شوند.

استفاده اضافه از کمر عضله را خسته مي کند و اين عضله خسته با يک حرکت کوچک ديسک را مستعد پارگي ميکند. پس اصلاح حرکات روزمره که شايد از نظر خيلي از ما عادي تلقي شوند اهميت فراواني دارد.

درمورد آب درماني و تاثير آن بر درمان دردهاي کمر هم توضيح مي دهيد؟

 منظور از آب درمانی اين است که فرد تمرينات خاصي رادر آب انجام مي دهد که در خشکي قادر به انجام
آنها نيست. خاصيت آب اين است که وقتي جسمي را داخل آن مي گذاريم آن جسم به اندازه حجم آب کم وزن مي شود.

مردي که ۷۰ کيلو گرم وزن دارد وقتي داخل آب مي رود وزنش ۳۰ تا ۴۰ کيلوگرم کم ميشود. بنابراين فرد مي تواند با اين تعليق ايجاد شده حرکاتي را انجام دهد که هيچگاه در خارج از آب نمي تواند آنها را اجرا کند.

همچنين ما در آب از خاصيت غوطه وري نيز استفاده مي کنيم. يعني هم در حالت افقي و هم عمودي حرکاتي را به بيمار آموزش مي دهيم به اين صورت که يک سري از حرکات تخصصي براي کساني که دچار اسپاسم عضلات در ناحيه کمر و ديسک هستند و جود دارد.

در اين حالت بيمار در حالت عمودي در آب عوطه ور شده و وزنه هايي بين ۲ تا ۴ کيلوگرم به پاي بيمار آويزان مي شود. اين وزنه ها کششي را در ناحيه ستون فقرات ايجاد مي کنند. در اين حالت حرکات ديگري به بيمار داده مي شود و فشار از ناحيه ديسک به تدريج کاهش مي يابد.

عوامل رواني از قبيل استرس هم در ايجاد کمردرد موثرند؟

عضلات انسان متاثر از مغز وسيستم عصبي است، از غدد مختلف بدن از جمله غدد فوق کليوي ماده اي
بنام آدرنالين ترشح مي شود. ترشح آدرنالين البته به عواملي رواني است و کار اين ماده تحريک عصب
سمپاتيک است . تحريک عصب سمپاتيک نيز به نوبه خود منجر به تنگي عروق و اسپاسم و انقباض عضلات شده و ايجاد کمر درد مي کند.

اين انقباض فقط محدود به عضلات کمر مي شود؟

خير، معمولا” اين انقباض در تمام عضلات بدن ايجاد مي شود، ولي از آنجا که در طول فعاليت هاي
روزمره ما حرکات ورزشي اختصاصي براي کمر نداريم، عضلات کمر نيز براي اين اسپاسم ها مستعدتر
هستند چون به تدريج ضعيف مي شوند.

خيلي ازافراد در طول روز مرتب پياده روي مي کنند ولي عضلات کمرشان قوي نيست و پياده روي نيز آنها را تقويت نمي کند. به علاوه عضلات کمر در رابطه مستقيم با عضلات ناحيه شکم نيز هستند. يعني افرادي که چاقند يا شکم بزرگ دارند، هر روز فشار مستمري را بر روي عضلات کمر وارد مي آورند.

بنابراين اين افراد در حالت عصبي با احتمال بيشتري نسبت به ديگران دچار کمر درد مي شوند چون کمر بار اضافي ناشي از بزرگي شکم را در طول روز به عهده مي گيرد.

به افرادي که با مشکل ديسک يا اسپاسم عضلات تحت درمان فيزيوتراپي قرار گرفته اند چه توصيه هايي
مي کنيد؟

اين توصيه ها بسته به اينکه فرد دچار چه مشکلي بوده متفاوتند. ولي توصيه کلي اين است که هر کسي در
هر شغلي با فيزيوتراپ خود راجع به فعاليت هاي روزمره اش صحبت کند و از او بپرسد روي چه صندلي
بنشينيم، چطور بنشينيم، چقدر بنشينيم، براي خوابيدن، ايستادن ، ورزش کردن و …

نيز بايد اين سئوالات پرسيده شوند تا فرد دوباره دچار مشکل نشود چون جا انداختن ديسک بيرون زده و رفع اسپاسم عضلات به معني عدم بازگشت مجدد آنها نيست

منابع:
مقاله ” نقش فيزيوتراپی در بهبود دردهای کمر ” -گفت و گو با دکترمصطفی نجاتيان -روزنامه همشهری
مقاله ای که مشاهده می کنید در این گروه ثبت شده است:پزشکی
نام ثبت کننده مقاله:parvaz2006